انتخاب و طراحی تمرینات و فعالیتهای موثر برای Reading

  انتخاب و طراحی تمرینات و فعالیتهای موثر    برای  Reading

  یکی از وظایف مدرس زبان   انگلیسی انتخاب و طراحی تمرینات  و فعالیتهای  مقتضی برای reading می باشد.فعالیتهای reading باید دو وظیفه عمده را انجام دهند. یعنی به خواننده کمک کنندتا متون خاصی را که می خوانند فهمیده و روشهای خواندن را بر اساس خواندن متن های دیگر بهبود ببخشند.         تدریس reading معمولا به سه مرحله تقسیم می شود:

 Pre-reading        

While-reading   

Post-reading   

در هر مرحله فعالیتهای مشخصی انجام  می شود.

……………………………………………………….

 Pre-reading 

        هدف از اینگونه فعالیتها فعال ساختن یا آگاه نمودن و درک  از موضوع  و ایجاد  آمادگی  زبانی در دانش آموزان برای ازعهده بر آمدن متن وایجاد انگیزه در آنها برای خواندن  یک  متن  می باشد .براساس نظر Taglieber et al (1988)  فعالیتهای    Pre-reading  خواننده را برای خواندن  مفاهیم  مورد  نظر آماده  و متن خواندنی  را آسان تر نموده ومفاهیم جدید را به طور معناداری به دانش قبلی وصل نموده و خواندن را لذت بخش تر می نماید(صفحه.456).        

در زیر به چند نمونه از این فعالیتها اشاره می شود.     

معرفی واژگان وگرامر جدید    

دردادن معنی و تلفظ کلمات جدید وتوضیح ساختارهای جدید قبل ازخواندن یک موضوع اختلاف نظروجود دارد. بعضی از صاحب نظران معتقدند که ارائه واژگان قبل از تدریس ممکن است تا ثیرات منفی بر درک مطلب داشته باشد . به همین خاطر آنها فعالیتهای قبل از تدریس را توصیه می کنند که باعث آگاهی و درک کلی  دانش آموزان را از موضوع می شود . آنها عقیده دارند فعال نمودن دانش قبلی خواننده را قادر خواهد ساخت که معنی کلمات جدید رااز متن حدس بزنند که این حدسیات در فعالیتهای  Post-reading   دانش آموزان ، می تواند  یا درست باشد یا نباشد وسپس  فعالیتهایی که معنا را کنترل وتقویت می کند انجام  شود (Seal 1991;Chastain 1988) . از طرف دیگر بعضی دیگر از صاحب نظران معتقدند که واژگان و  reading با همدیگ ررابطه همزیستی دارند یعنی وجود یکی بدون دیگری ممکن نیست   &Dubin)                         Bycina،1991) .  Decarrico(2001) همچنین عقیده دارد که حدس زدن معنی کلمات جدید از متن مشکل است مگر اینکه درصد بالایی از کلمات در صفحه شناخته شوند . او در ادامه بیان می کند که دو یا سه هزارلغت پایه درهنگام خواندن متون نوشته شده به زبان اصلی برای حداقل یاد گیری لازم و ضروری است . به طور کلی کلمات کلیدی قبل از تدریس، نقش مهمی در فهمیدن چکیده متن دارند ، مخصوصا این کلمات ، هنگامی که  سطح مهارت خواننده ها پایین است لازم به نظ می رسند، اما وقتی خواننده ها ذخیره خوبی از واژگان و ساختارها یا همانطور که  Scharllert ( 1997)و  Jeong آنرا سطح پایه  مهارت زبانی  می نامند  داشته باشند ، ممکن است از خواننده ها  خواسته شود مها رت های حدس کلمه  را  برای به دست اوردن معنی کلمات جدید به کار گیرند. ازروشهای مختلفی می توان  درمعرفی کلمات جدیداستفاده کرد. یک روش پیشنهادی Lewis(1985)  می باشد که روش " نردبانی " یا روش " گل  رزی "  کلمات نامیده میشود. در این روش کلمه ای که در مرکزمحتوای متن قرار گرفته دربالای نردبان یا  در مرکز رز نوشته می شود.

دانش آموزان پله های دیگرنردبان یا گلبرگهای رز را کامل می کنند.هرکلمه ای که درنردبان کامل میشود باید متصل به پله قبلی و درمورد رز هر کلمه باید متصل به کلمه مرکزی باشد.

Pre-questions

سوالات آغازین سوا لات درک مطلبی هستند که قبل از اینکه دانش آموزان متن رابخوانند پرسیده می شود. انها به دانش آموزان کمک می کنند که متن را با توجه به کلمات ومفاهیم بفهمند .

Do- it – yourself- questions

معلم ممکن است به فراگیران بگوید موضوع متن چه چیزی می باشد و از آنها بخواهد سوالاتشان رامطرح کنند .

Predicting content from words

معلم می تواند یک لغت از متن را  در تخته سیاه بنویسد و از دانش آموزان بپرسد که آن لغت در مورد چه چیزی می باشد . دانش آموزان کلمات ومفاهیمی که فکر می کنند مرتبط با کلمات کلیدی و محتوای متن می باشد بیان می کنند . معلم می تواند آنچه  را که دا نش آموزان بیان می کنند ، روی تخته سیاه بنویسد و یک شبکه  معنایی گسترده ای  تشکیل دهد .

Predicting from title or first sentence

معلم عنوان یا اولین جمله را روی تخته سیاه می نویسد و از دانش آموزان می خواهد تا پیش بینی کنند که متن در باره چه موضوعی می باشد .

Predicting from a key illustration

اگریک تصویر توضیحی،همراه متن باشد معلم میتواند از دانش آموزان بخواهد به تصویر نگاه کنند وحدس بزنند که متن در مورد چه چیزی می باشد . درغیر این صورت معلم می توا ند تصویری را که مربوط  به موضوع متن است تهیه کند و از دا نش آموزان بخوا هد محتوا را از تصویر پیش بینی کنند .

Story-telling

اگر متن داستانی است معلم میتواند قسمتی از داستان را به دانش آموزان بگوید و آنها را تشویق کند تا متن را برای بقیه دانش آموزان بخوانند. 

Anticipation guides 

        یک سری جملاتی است که برای  به  رقابت کشاندن دانش و نظرات دانش آموزان د مورد محتوای متن در نظر گرفته می شود و دانش آموزان باید موافقت یا مخالفت خود را نسبت به آنها بیان کنند .

Serveying and previewing 

   منظور از این فعالیت مشخص کردن سریع ساختار متن و شناسایی مفاهیم کلیدی می باشدو معمولا شامل بررسی عنوان ، زیر عنوانها ،نتیجه و تصاویرمربوط به متن می باشد.این فعالیت مطابق با سطحی خواندن است که گاهی اوقات به عنوان یک فعالیت ضمن خواندن طبقه بندی می شود .

While –reading activities

هدف از این فعالیتها کمک به دانش آموزان برای فهمیدن محتوای بخصوص و ارائه الگوی روشهای خوب خواندن به آنهاست .

Skimming and scanning

هما نطور که  West(1941)بیان می کند :" خواننده ماهر در مسیر متن مانند قایقی که در مسیر رودخانه به جلو برده میشود ، حرکت نمی کند.او از طریق آن برای جستجوی چیز دیگری حرکت میکند " . سطحی خواندن،خواندن سریع برای به دست آوردن ایده اصلی و نکات کلی متن میباشد. اما وقتی خواننده ای دنبا ل اطلاعات مخصوصی مانند نام، تا ریخ ، شماره و غیره فقط برای پیدا کردن اطلاعات لازم میگردد متن را به دقت و سریع می خوا ند .

Reading for details

بعد از اینکه دانش آموزان متن را سطحی و سپس با دقت خواندند ، معلم می تواند از آنها  بخواهد متن  را دوباره بخوانند،اما این بار بادقت بیشتری بخوانند.او می تواند از آنها بخواهد زیر کلمات مشکل وناآشنا خط بکشند واو مهارت های حدس کلمه را برای حدس معنی یک کلمه جدید ، برای مثال با استفاده از کلماتی که دراطراف آن کلمه وجود دارند وبا استفاده ازدانش ودرک موضوع وبا استفاده ازدانش ودرک کلمات متشابه وهمچنین چگونگی ساخت کلمه رابه آنها یاد آوری می کند.

Summarizing the text

معلم دانش آموزان را وادار می کند خلاصه ای از متن را بنویسند . او تعداد کلمات وجملاتی که می توانند به کار ببرندمحدود می سازد وخاطر نشان می کند که باید فقط بر مهم ترین نکات تمرکز کنند.

Using guide questions

سوالات راهنما یک سری سوالات  به صورت سوالات درست یا نادرست هستند که  قبل از خواندن متن به دانش آموزان داده می شود و از آن ها خواسته می شود جملات را بخوانند و ضمن خواندن متن درستی  یا نادرستی آنها را مشخص کنند . Dubin وBycina (1991) عقیده دارند که جملات  خبری   در سوالات راهنما باید سه سطح خواندن را نشان دهند.سطح صریح گویی که اطلاعاتی که به طور ادبی بیان شده است را می خواهد ، سطح اشاره  ضمنی  که برای اطلاعاتی که می تواند استدلال شود  وسطح عملی که مفاهیم   جدید را به دانش یا تجربات قبلی مرتبط می سازد درخواست می کند .  

Using guide-o-ramas

   یک سری از جملات، دستورالعمل ها وسوالاتی است که دانش آموزان را به درون یک متن هدایت کرده وبیان می کند که چه اطلاعاتی مهم بوده ، چگونه یک پاراگراف یا یک بخش مرتب شده  و چه چیزی  باید آموخته شود.واضح است که تهیه guide-o-ramas کار بیشتری از جانب معلم را می طلبد.

Modelled reading

خواندن متن با صدای بلند واستفاده ازتکیه صوتی وآهنگ مناسب وجان بخشیدن به متن ونشان دادن کلمات

چاپ شده معنادار به دانش آموزان می باشد. بعضی از مردم عقیده دارند که   modelled reading باید به عنوان اولین فعالیت در مرحله ضمن خواندن انجام شود، اما نویسنده حاضر معتقد است که اگر یک متن قبل از این که فراگیران با چکیده ومطلب اصلی متن ازطریق سطحی خواندن و با دقت خواندن آشنا  شوند برای آنها خوانده شود ، فراگیران به ندرت به متن گوش خواهند داد و آن را  دنبال خواهند کرد. از این ها گذشته ، اگر یک فراگیربا یک لغت یا ساختار جدیدی در متن برخورد کند ، ممکن است این عامل ا ورا از گوش دادن به متن باز دارد . بنابراین به نظر می رسد این مفید تر باشد که Modelled  reading رابعد از این که دانش آموزان ازطریق فعالیت های دیگربا متن آشنایی پیدا کردند ، انجام داد.

Read and look up technique

همان طور که  Paulston وBruder(1967) بیان می دارند این تکنیک ابتدا توسط  Michael west (1941) ابداع شد تا یک کار و تمرین فردی زیاد برای خواندن معنا داردر کلاسهای پر جمعیت باشد . در این تکنیک معلم  یک متن خواندنی را به گروه های کلمات ساختاری تقسیم کرده و آنها را به جای  خواندن بیان می کند . درسطوح ابتدایی معلم ابتدا متن خواندنی را شخصاُ به صورت  مدل یا گفتن خط  فاصله  در جاهایی که دانش آموزان باید آن خط فاصله ها را جهت تعیین گروههای کلمات  قرار دهند ، اجرا می کند. سپس دانش آموزان به صورت فردی یا گروهی این گروه اول کلمات را می خوانند،سپس به بالا نگاه کرده وآن را با صدای بلند از حفظ می گویند . آنها این رویه را باگروه دوم کلمات وغیره انجام می دهند .  نکته اصلی آموزش این تکنیک آموزش دانش آموزان برای خواندن بخش های ساختاری گرامری است ، اما در عین حال این تکنیک به بهبود حافظهُ کوتاه مدت نیز کمک می کند.

Shadow reading

    اگر نواری که متن را می خواند در دسترس باشد معلم می تواند از دانش آموزان بخواهد که به آن گوش کرده و متن رااز کتاب خود دنبال کنند.بعضی اوقات معلم می تواند از دانش آموزان بخواهد که همراه نوار بلند بخوانند . این تکنیک  مهم است به لحاظ این که نشان می دهد چگونه معنا  از طریق متن ، ساخته شده وچگونه تکیه صوتی وآهنگ صدا والگوی گفتاری زبانی با کلمه ای که روی صفحه قرار دارد مرتبط می باشند.

Pause and predict

      یکی از تکنیک های مرحله ضمن خواندن این است که معلم اگر متن را برای دانش آموزان می خواند می تواند نکاتی که مهم به نظر می رسند توقف کرده  وسوالاتی بپرسد ، مثل : شما فکر می کنید چه چیزی می خواهد اتفاق بیفتد ؟ هدف این سوالات درگیر نمودن فراگیران در روند معنا سازی است نه ارائه شفاهی پاسخ های درست.

Post Reading Activities

            هدف فعالیت های پس از خواندن مرور محتوا وتمرکزروی برخی موارد زبانی مانند یک گرامر بخصوص یا واژه ها و تقویت  نمودن آنچه تا به حال خوانده شده ، با استفاده از ارتباط  اطلاعات  جدید  با دانش،علایق وعقاید فراگیران می باشد(Dubin & Bycina،1991;Nuttall،1998).ابتکارات وخلاقیت های معلم منبع خوبی برای ابداع  فعالیت های  جدید و جا لب بسیار برای این مرحله است ، اما موارد زیر  فعالیت هایی می باشند که معمولا مورد استفاده قرار می گیرند.

Reading Comprehension Questions:

پاسخ به سوالات درک مطلب متن بعد از خواندن متن،رایج ترین فعالیت بعد ازخواندن می باشد.سه نوع از این سوالات وجود دارند.در نوع اول،پاسخ می تواند به طور مستقیم از متن خوانده شود . درنوع دوم پاسخ سوالات از متن استدلال واستنتاج می شود. نوع سوم سوالات خارج از متن هستند که برای فهمیدن مطالب خارج از متن لازم هستند (Lewis،1990).باید خاطر نشان شود  نوع اول سوالات که صرفاُ همان کلمات وگرامر موجود در متن را منعکس می کنند ، نیازی به دریافت وفهم فراگیر ندارد  و پاسخ  صحیح  به این         سوالات دلیل بر درک مطلب از طرف فراگیر نمی باشد. از طرف د یگر، سوالات درک مطلب  نوع  دوم  وسوم به برخی تعابیروتفاسیرفراخوانی وکاربرد دانش قبلی فراگیر احتیاج داشته  و نیازمند یک درک وفهم واقعی است(Ur،1996).

Matching sentence halves

در این فعالیت بعضی از جملات متن به دو قسمت تقسیم شده و در دو ستون نوشته می شوند ودانش آموزان باید آنهارا جور کنند ( Willis،1991).

Jumbled key points

معلم لیستی از مفاهیم اصلی متن را نوشته و آنها را به صورت در هم ریخته  ونا مرتب کپی می کند. دانش آموزان باید این مفاهیم را همان طور که در متن بیان شده بیان کنند.باید به این نکته توجه شود که کلمات به کار رفته در این مفاهیم  اصلی  باید  با عین کلمات متن فرق  داشته باشد تا دانش آموزان نتوانند جمله شبیه ویکسان را از متن تشخیص  دهند زیرا این امراحتمالاً یاد گیری و درک آنها را از متن  نشان  نخواهد  داد اگرچه بتوانند مفاهیم را به درستی هم مرتب کنند ( Willis،1991).

Gapped text

    در این فعالیت در پاراگراف آخرمتن بعضی جاهای خالی پیش بینی می شود . دانش آموزان باید متن را بفهمند تا قادر باشند این جای خالی را پر کنند.

Annovating an ending

    اگر متن یک داستان باشد می توان از دانش آموزان خواست تا یک پایان جدید برای داستان بنویسند.این فعالیت می تواند به صورت دو نفری یا گروهی انجام شود.

Time-Line

  متونی که با گذشت زمان وتاریخ سروکار دارند برای این فعالیت مناسب می باشند.در این جا معلم جدولی از زمان ها ارائه داده ودانش آموزان جاهای خالی را با زمان های مهم وفعالیت های انجام یافته در این دوره ها پر می کنند.

Hot seat

بعد از زندگی نامه ها از یکی از دانش آموزان خواسته می شود تا روی صندلی داغ نشسته ودیگران از او درباره زندگی او بپرسند.

Monster cloze

  معلم عنوان را روی تخته می نویسد ودانش آموزان آنچه را از متن به خاطر دارند بیان می کنند.معلم آنها را به ترتیب آنچه در متن است می نویسد  .سپس دانش آموزان بااستفاده از دانش خود از متن ودانش زبانی خود متن را کامل می کنند.

Discussions

    اگر متن یک متن بحث برانگیز باشد بعد از خواندن متن دانش آموزان می توانند نظرات ودلایل خود را درطرفداری یا مخالفت با محتوای آن بیان کنند.

ترجمه قسمتی از مقاله :

                                  Teaching Reading Skills: What a language teacher should know      

از مجله رشد آموزش زبان شماره 4 تابستان 1384 .                                                                         

تهیه کننده : سید مجتبی خلیلی سرگروه آموزشی زبان انگلیسی ناحیه یک زنجان